“Ông ấy ở dưới nhà à?” Tôi hỏi, nhớ tới cái mùi kỳ lạ và kinh tởm nồng nặc khắp gian phòng chính.
Vẻ mặt cô trở nên trầm lặng; rồi cô nhướn cặp lông mày. Tôi nghĩ như vậy nghĩa là xác nhận.
“Bước ngoặt xảy đến từ nạn đói năm đó,” Tuyết Hoa lại tiếp tục. “Bạn nhớ chứ? Lúc đó chúng ta chưa gặp nhau, nhưng có một năm mùa màng gần như mất trắng, sau đó lại đến một mùa đông cực kỳ khắc nghiệt.”
Làm sao tôi có thể quên được? Thứ tốt nhất mà chúng tôi được ăn là cháo có vị củ cải. Mẹ tôi phải căn cơ tằn tiện, bố và chú tôi chỉ ăn rất ít, thế rồi chúng tôi cũng sống sót được qua đận đó.
“Cha mình không phải là người biết lo xa,” Tuyết Hoa thú thực. “Ông hút thuốc phiện suốt và quên mất gia đình. Một ngày kia, những người thiếp của ông mình bỏ đi. Có thể họ quay về nhà bố mẹ đẻ. Có thể họ đã chết vùi trong tuyết. Không ai biết. Khi mùa xuân đến, chỉ còn cha mẹ, hai anh em trai, hai chị em gái của mình và mình sống trong ngôi nhà này. Bề ngoài, gia đình mình vẫn ra vẻ thanh lịch tao nhã, nhưng thật ra các chủ nợ đã bắt đầu kéo đến nhà mình thường xuyên. Bố mình bán thêm nhiều ruộng. Cuối cùng, gia đình mình chỉ còn lại độc căn nhà này. Kể từ đó, ông ấy chỉ chăm chăm hút thuốc chứ chẳng mấy quan tâm đến vợ con. Trước khi ông cầm cố những vật dụng trong nhà - ôi, Bách Huệ, bạn sẽ không tưởng tượng được mọi thứ đẹp đến mức nào đâu - ông thậm chí còn định bán mình.”
“Không phải để làm con ở chứ!”
“Tệ hơn thế. Mà là làm đồng dưỡng tức.”
Đây luôn là điều khủng khiếp nhất mà tôi có thể hình dung ra: bạn không được bó chân nữa, được nuôi ăn bởi những người xa lạ không có đạo đức đến mức không muốn có một cô con dâu đúng nghĩa, bị đối xử còn tệ hơn kẻ hầu người hạ. Và giờ đây, khi đã lấy chồng tôi mới hiểu được khía cạnh khủng khiếp của một cuộc đời như vậy. Có thể bạn sẽ chẳng là gì cả ngoài thứ đồ vật phục vụ chuyện chăn gối cho bất kỳ người đàn ông nào trong gia đình đó.
“Nhà mình được em gái của mẹ mình cứu,” Tuyết Hoa nói. “Sau khi chúng ta trở thành lão đồng, bà cũng thu xếp được một cuộc hôn nhân tàm tạm cho chị mình. Bà không còn đến đây nữa. Sau này, dì mình phải gửi anh trai mình đi học nghề ở Thượng Giang Hư. Hôm nay, em trai mình phải đi làm đồng cho nhà chồng bạn. Em gái mình đã mất, như bạn biết đấy…”
Nhưng tôi không quan tâm đến những người tôi chưa gặp bao giờ, vả lại trước kia tôi chỉ toàn nghe được những lời nói dối thôi. “Điều gì đã xảy ra với bạn?”
“Dì mình đã thay đổi tương lai của mình với chiếc kéo, vải và phèn chua. Bố mình phản đối, nhưng bạn biết dì Vương rồi đấy. Ai dám nói không với bà một khi bà đã quyết định?”
“Dì Vương ư?” Đầu tôi quay cuồng. “Bạn muốn nói dì Vương của chúng ta, cái bà mối đó ư?”
“Bà ấy là em gái của mẹ mình.”
Tôi đưa mấy ngón tay ấn lên thái dương. Ngay từ ngày đầu tiên gặp Tuyết Hoa và khi chúng tôi đến Miếu Cô Bà, cô đã gọi bà mối là dì. Tôi nghĩ cô làm thế là vì lịch sự và kính trọng, và kể từ đó tôi cũng dùng lời xưng hô kính cẩn này mỗi khi nói với bà Vương. Tôi thấy mình thật ngu ngốc và đần độn.
“Bạn chẳng nói gì với mình cả,” tôi nói.
“Về dì Vương ư? Mình cứ nghĩ bạn biết điều đó.”
Mình cứ nghĩ bạn biết điều đó. Tôi cố nuốt trôi những từ đó.
“Dì Vương nhìn thấu bố mình,” Tuyết Hoa tiếp tục kể. “Dì biết ông ấy bạc nhược. Dì cũng để mắt đến mình. Nhìn mặt mình, dì nhận thấy mình không hề thích vâng lời chút nào, mình không tập trung, mình thật chẳng có chút hy vọng nào làm tốt công việc tề gia nội trợ, nhưng dì biết mẹ có thể dạy mình cách thêu thùa, ăn mặc, cư xử trước mặt đàn ông, cách viết nữ thư. Dì mình chỉ là một người đàn bà, nhưng vì là một bà mối nên dì cũng có đầu óc tính toán. Dì nhìn thấy trước gia đình mình và mình rồi sẽ đi đến đâu. Dì bắt đầu tìm kiếm cho mình một mối quan hệ lão đồng, hy vọng rằng mối quan hệ đó sẽ khiến khắp huyện biết rằng mình được giáo dục tử tế, chung thủy, ngoan ngoãn…”
“Và có thể cưới làm vợ được,” tôi kết luận. Điều đó cũng đúng đối với cả tôi nữa.
“Dì tìm khắp huyện, đi ra cả bên ngoài địa phận mai mối thông thường của dì cho đến khi nghe ông thầy tướng kể về bạn. Khi gặp bạn, dì quyết định gắn kết số phận mình và bạn với nhau.”
“Mình không hiểu điều này.”
Tuyết Hoa mỉm cười rầu rĩ. “Bạn đang tiến lên cao còn mình tụt xuống đáy. Khi mình gặp bạn lần đầu tiên, mình không biết gì cả. Dì mong mình sẽ học hỏi được từ bạn.”
“Nhưng bạn mới chính là người đã dạy mình đấy chứ. Bạn luôn thêu đẹp hơn mình. Và bạn thông thạo nữ thư. Bạn đã dạy mình cách sống trong một gia đình nhà cao cửa rộng…”
“Còn bạn thì dạy mình cách đi lấy nước, giặt giũ quần áo, nấu nướng và lau chùi nhà cửa thế nào. Mình đã cố chỉ dẫn cho mẹ mình, nhưng bà ấy cứ luôn nhìn mọi thứ như trước.”
Lúc nãy tôi có cảm giác là mẹ Tuyết Hoa vẫn còn bám lấy quá khứ vàng son đã không còn hiện hữu, nhưng sau khi nghe Tuyết Hoa kể chuyện gia đình mình, tôi nghĩ lão đồng của mình cũng nhìn mọi sự qua bức màn hồi ức hạnh phúc. Quen cô đã nhiều năm nay, tôi biết cô luôn nghĩ rằng không gian sống của người phụ nữ phải đẹp đẽ và không âu lo. Có lẽ cô nghĩ mọi sự rồi cũng sẽ trở lại như xưa.
“Từ bạn, mình học được những gì cần thiết cho cuộc sống mới của mình,” Tuyết Hoa nói, “trừ việc mình không bao giờ có thể giặt giũ lau chùi sạch sẽ như bạn được.”
Đúng là cô chưa bao giờ giỏi trong việc đó cả. Trước kia tôi luôn nghĩ đó là cách cô làm ngơ trước sự bừa bãi bẩn thỉu trong nhà tôi. Giờ thì tôi hiểu ra rằng với cô thả hồn lên khoảng trời cao bên trên những đám mây dễ dàng hơn so với việc phải nhìn nhận những điều khó chịu trước mắt.
“Nhưng nhà của bạn lại quá lớn và khó dọn dẹp hơn nhà mình, mặt khác bạn mới chỉ là cô gái còn ở tuổi mới búi tóc,” tôi tranh luận một cách ngu ngốc, cố làm cô thấy dễ chịu hơn. “Bạn có…”
“Một người mẹ chẳng thể giúp gì mình, một người cha nghiện ngập, các anh chị em cứ lần lượt ra đi.”
“Nhưng bạn sắp lấy…”
Đột nhiên, tôi nhớ lại cái ngày cuối cùng khi bà Cao đến căn buồng phụ nữ của nhà tôi và tôi được chứng kiến cuộc cãi vã cuối cùng giữa bà ta và bà Vương. Bà ta đã nói gì về chuyện hôn ước của Tuyết Hoa nhỉ? Tôi cố nhớ lại những gì tôi biết về việc sắp đặt đó, nhưng Tuyết Hoa rất hiếm khi nhắc đến người chồng tương lai của cô; cô hiếm khi cho chúng tôi thấy bất kỳ món quà sính lễ nào. Đúng là chúng tôi cũng thấy những mảnh vải bông và lụa mà cô dùng để thêu thùa khâu vá, nhưng cô luôn nói đó là những thứ để làm các vật dụng hàng ngày như giày cho chính cô. Không có điều gì khác thường cả.
Chợt một ý nghĩ đáng sợ bắt đầu hình thành trong tâm trí tôi. Tuyết Hoa sẽ phải làm dâu một gia đình thấp kém. Câu hỏi đặt ra là, thấp kém đến mức nào?
Dường như Tuyết Hoa đọc được ý nghĩ của tôi. “Dì đã làm những gì tốt nhất có thể cho mình. Mình sẽ không lấy nông dân.”
Nghe hơi đụng chạm, vì bố tôi cũng là nông dân.
“Anh ta là dân buôn bán à?” Buôn bán là nghề thấp kém, nhưng anh ta có thể bù đắp lại một số điều kiện mà Tuyết Hoa đã mất.
“Mình sẽ lấy chồng ở gần thôn Cẩm Điền, như dì Vương đã nói, nhưng gia đình chồng mình” - cô lại ngập ngừng - “họ làm nghề đồ tể.”
Trời ơi! Đó là một cuộc hôn nhân tệ nhất! Chồng của Tuyết Hoa sẽ có chút của nả, nhưng công việc anh ta làm không sạch sẽ mà rất kinh tởm. Tôi rà soát lại mọi chuyện xảy ra từ tháng trước, khi chúng tôi chuẩn bị cho lễ cưới của tôi. Đặc biệt, tôi nhớ ra lúc bà Vương ngồi cạnh Tuyết Hoa, vừa an ủi, vừa dỗ dành như thế nào. Sau đó, tôi nhớ bà mối đã kể “Câu chuyện về Người vợ họ Vương”. Hết sức hổ thẹn, tôi nhận ra rằng câu chuyện đó không phải là để dành cho tôi mà là dành cho Tuyết Hoa.
Tôi không biết phải nói gì. Tôi đã nghe được những mẩu nhỏ của sự thật từ khi tôi lên chín, nhưng lại không chịu tin hay cũng không hề nhận ra nó. Lúc này tôi nghĩ, chẳng phải nhiệm vụ của tôi là làm lão đồng hạnh phúc hay sao? Làm cô quên đi hoàn cảnh khó khăn này? Làm cô tin tưởng rằng “khổ tận cam lai”?
Tôi vòng tay ôm lấy cô. “Ít ra thì bạn cũng sẽ không bao giờ lo bị đói,” tôi nói, mặc dù hóa ra tôi lại sai trong nhận định này. “Còn có những điều tồi tệ hơn nữa cơ có thể xảy ra với một người phụ nữ,” tôi nói, nhưng chẳng nghĩ ra đó là điều gì.
Cô gục vào bờ vai tôi và nức nở. Giây lát sau, cô đẩy tôi ra một cách thô bạo. Đôi mắt cô đẫm lệ, nhưng tôi không thấy vẻ buồn bã trong đó mà là hung dữ.
“Đừng thương hại tôi! Tôi không cần điều đó!”
Tôi đâu nghĩ đến chuyện thương hại cô. Tôi cảm thấy lòng rối như tơ vò và buồn bã. Lá thư cô viết cho tôi đã phá tan niềm vui sướng của tôi trong ngày cưới. Việc cô không xuất hiện lúc cuốn sổ về ngày thứ ba sau lễ cưới của tôi được đọc lên đã làm tôi tổn thương sâu sắc. Và giờ là chuyện này. Trong mớ cảm xúc hỗn độn, tôi thấy giận sôi lên vì Tuyết Hoa đã lừa dối tôi. Chúng tôi đã ở cùng nhau bao đêm, vậy tại sao cô không nói với tôi sự thật? Phải chăng cô không thành thực tin số phận của mình là như thế? Phải chăng đó là bởi cô luôn để tâm hồn mình mơ mộng, và nghĩ rằng mộng rồi sẽ thành thực? Hay cô tin rằng đôi chân bó của chúng tôi sẽ rời khỏi mặt đất và trái tim của chúng tôi sẽ thực sự chắp cánh bay lên cùng loài chim? Hay cô chỉ cố gắng giữ thể diện bằng cách giữ kín những điều bí mật của mình, tin rằng ngày hôm nay sẽ không bao giờ đến?
Lẽ ra tôi phải giận Tuyết Hoa vì cô đã nói dối tôi, nhưng lúc đó tôi lại không thấy giận. Tôi tin rằng mình đã bị lôi đến một tương lai đặc biệt, khiến tôi chỉ nghĩ đến mình khi nhìn thấy những điều sờ sờ trước mắt. Có phải đó là thiếu sót của tôi khi là một người bạn - một lão đồng - cái điều đã ngăn cản tôi không hỏi Tuyết Hoa những câu thích hợp về quá khứ và và tương lai của cô ấy.
Tôi vừa mới mười bảy tuổi. Tôi chỉ quanh quẩn trong căn buồng toàn những người phụ nữ chỉ nhìn thấy tương lai của mình tôi suốt mười năm qua. Cả những người đàn ông ở dưới nhà cũng vậy. Nhưng khi tôi nghĩ về tất cả - mẹ, thím, bố, chú, bà Cao, bà Vương và cả Tuyết Hoa nữa - thì người duy nhất tôi thực sự đổ lỗi được là mẹ tôi. Có thể bà Vương đã lừa bịp ngay từ đầu, nhưng cuối cùng bà ta cũng hiểu ra được sự thực và quyết định không nói với tôi. Suy nghĩ của tôi về mẹ méo mó đi khi tôi nhận thức được rằng những biểu hiện tình cảm thỉnh thoảng mẹ mới bộc lộ, những điều giờ đây tôi biết là một phần của những lời giả dối của mẹ mà tôi đã không nhận ra, chỉ là cách giữ tôi đi theo đúng hướng để tiến tới một cuộc hôn nhân tốt đẹp mang lại lợi ích cho gia đình tôi mà thôi.
Lúc này tôi bối rối tột độ, và tôi tin là nó đã chuẩn bị cho những gì xảy ra sau đó. Tôi không biết mình nghĩ gì nữa. Tôi không nhận biết hay hiểu ra điều gì mới là quan trọng. Tôi chỉ là một con bé ngốc nghếch, cứ tưởng rằng mình cũng biết được chút ít vì đã lấy chồng. Tôi không biết giải quyết bất kỳ việc gì trong mớ lộn xộn này như thế nào, vì thế tôi chôn vùi chúng vào sâu, thật sâu trong lòng tôi. Nhưng những cảm xúc của tôi thì không - không thể - biến mất. Như thể tôi nuốt một miếng thịt lợn bệnh và nó t
