Trích lời Gia Mộc: Khống chế và phản khống chế là mâu thuẫn chủ yếu của tám mươi phần trăm gia đình Trung Quốc.
Mẹ là gì? Trước khi vào tiểu học, Lâm Gia Mộc không có khái niệm này. Đương nhiên cô biết mẹ của người ta như thế nào, bất kể là mẹ của Trương Kỳ hay Vương Tử Minh đều là mẹ hiền, mặc dù đôi khi cũng rất nghiêm khắc, thậm chí lúc nóng giận cũng có roi vọt, nhưng hai người đó vẫn có mẹ. Đối với cô, mẹ chính là giọng nói xa lạ dặn cô vài câu sáo rỗng trong điện thoại như là phải nghe lời, học hành chăm chỉ gì đó, hoặc là một người phụ nữ xa lạ lúc ăn Tết rất tốt với cô, mang rất nhiều quần áo và đồ chơi cho cô, cho cô nhiều kẹo để ăn. Bà ngoại nói năm cô được ba tuổi, lúc mẹ đi cô đã khóc rất thương tâm, nhưng cô không có ấn tượng gì. Trong trí nhớ của cô, từ trước đến nay cô đều không quan tâm đến chuyện mẹ mình cứ xuất hiện rồi lại biến mất.
Sau khi vào tiểu học, trở lại Cáp Nhĩ Tân, ngoài mấy lần mẹ đưa đón cô đi học lúc đầu, thời gian còn lại toàn là bố cô đưa đón. Sau khi phát hiện cô cực kỳ tự lập, bảy tuổi biết một mình qua đường, biết tự chen xe buýt, bố mẹ đánh cho cô một bộ chìa khóa. Đôi khi cô về nhà mà bố mẹ còn chưa về, lý do lúc nào cũng là bận việc.
Bây giờ nhớ lại tuổi thơ của mình, Lâm Gia Mộc không biết mình đã làm thế nào để vượt qua được. Ấn tượng của cô về cả bố và mẹ đều không sâu đậm, điều nhớ rõ nhất chính là bố mẹ cãi nhau. Lúc trẻ quan hệ giữa hai người thật sự không tốt, lý do cãi nhau cũng rất vụn vặt, gần như một tuần phải cãi vã một, hai lần. Sau khi cãi nhau, cả hai người đều không nói năng, đóng cửa lại bắt đầu chiến tranh lạnh. Mặc dù đa số đều êm xuôi sau một vài tiếng, nhưng điều này vẫn để lại ám ảnh trong lòng Lâm Gia Mộc.
Cáp Nhĩ Tân không phải nhà cô, cô chỉ là một người khách. Là khách, cô không muốn làm phiền người khác, lúc người khác cãi nhau, cô chỉ tránh sang một bên không nói gì, chỉ nhìn ra ngoài cửa sổ, nghĩ bao giờ có thể về “nhà của mình”.
Sau đó mẹ nghỉ việc, bố mẹ cãi nhau kịch liệt hơn, đến mức cuối cùng chỉ còn hai con đường: Rời khỏi Cáp Nhĩ Tân, đến thành phố A phát triển hoặc ly hôn. Thế là bố thoả hiệp, xin nghỉ không lương, hai người dẫn cô đến thành phố A. Cô không cảm thấy bố mẹ mất công việc ổn định có gì đáng sợ, cô chỉ rất vui vẻ vì lại được về thành phố A.
Những chi tiết sau đó cô nhớ không rõ lắm, chỉ nhớ sáng sớm thức dậy bố mẹ không ở nhà, buổi tối đi ngủ bố mẹ vẫn chưa về. Lên cấp ba, mặc dù điểm tuyển sinh ở Hắc Long Giang thấp hơn thành phố A, lựa chọn cũng nhiều, nhưng cô vẫn lựa chọn về thành phố A học. Đến tận lúc vào đại học, ra trường đi làm, cô vẫn không bao giờ nghĩ tới việc về Cáp Nhĩ Tân. Cô không muốn làm khách nữa. Nhưng sau khi về hưu, thời gian càng ngày càng nhiều, mẹ dường như bắt đầu có thời gian chú ý đến con gái hơn. Vấn đề là sự chú ý của mẹ cô thực chất có thể gọi là sự khống chế. Lâm Gia Mộc là một đứa bé hoang dã, thứ sợ nhất chính là bị khống chế.
Cô ngồi bên giường bệnh của mẹ, suy nghĩ rất lâu, nghĩ đến cuối cùng lại thấy buồn cười. Chuyện xảy ra đối với người khác, cô chỉ mất vài phút là có thể phân tích thấu đáo, thậm chí đưa ra vài lựa chọn. Nhưng khi chuyện xảy ra với mình, cô lại như đối mặt với mớ bòng bong không thể nào gỡ được.
Cô vuốt tóc mẹ. Mẹ cô luôn tự hào vì mái tóc đen mượt của mình, giờ đây nhìn kỹ chân tóc, phải đến một phần ba đã bạc. Cô đã lớn thế này, mẹ cô có thể không già đi sao?
Cô thường cho rằng mẹ không hiểu cô, thực ra cô cũng không hiểu mẹ. Sau khi mẹ ngất xỉu, là Tư Điềm chạy tới, lấy thuốc nitroglycerin trong túi thuốc của mẹ cô ra cho mẹ cô ngậm. Tư Điềm biết mẹ cô có bệnh tim, huyết áp cao, nhưng chính cô lại không biết.
Nộp viện phí xong quay lại, Trịnh Đạc vỗ vỗ vai cô: “Anh đã nói chuyện với bác sĩ rồi. Bác không việc gì, nhưng không được để bác kích động nữa”.
Lâm Gia Mộc gật đầu. Nhưng không kích động thì… Mình thật sự phải nghe lời mẹ lấy chồng, phải nghe lời mẹ sinh con, đến lúc hai vợ chồng không chịu nổi nhau nữa cũng phải nghe lời mẹ nhẫn nhịn mà sống với nhau sao? Chuyện quan trọng nhất trong cuộc đời một người là sinh tử đều không thể tự khống chế, bây giờ xem ra ngay cả chuyện hôn nhân cũng không thể tự quyết định, Lâm Gia Mộc cảm thấy mình như rơi vào hố đen, bốn phía đều là tường lạnh như băng, không có đường ra.
“Gia Mộc! Gia Mộc!”. Trương Nhã Lan gọi con gái, mắt vẫn nhắm.
Lâm Gia Mộc hơi gượng gạo cầm tay mẹ. “Mẹ”.
Trương Nhã Lan mở mắt ra, nhìn thấy Lâm Gia Mộc cùng với Trịnh Đạc, hai hàng lông mày nhíu chặt nhanh chóng giãn ra: “Gia Mộc à, mẹ không ép con lấy người con không biết, cũng không ép con đi xem mắt. Con và Trịnh Đạc yêu nhau nhiều năm như vậy, mẹ chỉ hy vọng con đường đường chính chính cưới Trịnh Đạc, không được sao?”.
Trong mắt Trương Nhã Lan, con gái mình vốn đã lớn tuổi hơn người ta, người ta lại bất kể chiều cao, ngoại hình hay là điều kiện kinh tế đều cực tốt, hai người yêu nhau nhiều năm như vậy, lại ăn ở với nhau, kết hôn là chuyện đương nhiên, không kết hôn mới là không hợp lý, con gái mình bất cứ lúc nào cũng có thể bị vứt bỏ, thật sự biến thành gái ế không ai thèm lấy.
“Bác cứ yên tâm dưỡng bệnh đi, Gia Mộc cứ giao cho cháu, chắc chắn cháu sẽ làm bác hài lòng”.
“Thật không?”, mắt Trương Nhã Lan sáng rực lên.
“Bác ạ, cháu yêu cô ấy chính là muốn cưới cô ấy, tuyệt đối không có lòng khác. Có sợ cũng là cháu sợ Gia Mộc bỏ cháu, còn cháu tuyệt đối sẽ không bỏ Gia Mộc”.
“Cháu bảo đảm chứ?”.
“Cháu lấy tính mạng mình ra bảo đảm”.
“Cháu không cần dùng tính mạng bảo đảm, cháu chỉ cần đính hôn với Gia Mộc, đến Tết về làm một bữa tiệc mừng là bác không sợ gì nữa”. Trương Nhã Lan nhất thời kích động, lại hơi chóng mặt, có điều lần này trên mặt bà vẫn mang nét cười.
Lâm Gia Mộc muốn nói gì đó, Trịnh Đạc đè chặt vai cô: “Bác cho cháu một thời gian. Bác cũng biết tính Gia Mộc, cô ấy vốn bướng bỉnh, nếu bác cứ ép cô ấy, cô ấy sẽ thật sự không cưới cho bác xem. Bác cứ giao chuyện cưới xin này cho cháu được không?”.
“Được, không có gì không được”. Thái độ của Trương Nhã Lan đối với Trịnh Đạc tốt hơn đối với Lâm Gia Mộc nhiều. Nói cho cùng, điều bà lo ngại nhất là Trịnh Đạc có thay lòng đổi dạ không. Người già không có những tâm tư như thanh niên, cưới nhau chính là sống với nhau cả đời. Sự bảo đảm của Trịnh Đạc có giá trị hơn lời nói của Lâm Gia Mộc một ngàn lần: “Gia Mộc à, việc làm ăn của con…”.
“Mẹ…”.
“Con sẽ không bị bắt thật chứ?”.
“Mẹ, con đã làm bao nhiêu năm rồi, sẽ không ngu ngốc đến mức để bị bắt vì phạm pháp đâu”.
“Đúng vậy bác ạ. Cô ấy còn cẩn thận chặt chẽ hơn cháu, chuyện phạm pháp bọn cháu tuyệt đối không làm. Bác nghĩ xem, bọn cháu làm việc này ở thành phố A lâu như vậy, nếu không có quan hệ rất tốt với chính quyền và tư nhân thì sao có thể trở thành văn phòng tốt nhất thành phố A được?”.
Thấy Trịnh Đạc nói như vậy, Trương Nhã Lan đã yên tâm một nửa: “Như vậy… không sao thật chứ?”.
Lâm Gia Mộc cũng dần dần theo kịp vấn đề. Trước mặt người khác, cô ứng biến rất nhanh, nhưng trước mặt mẹ mình đầu óc lại xoay chuyển rất chậm. Vừa rồi xem như Trịnh Đạc đồng ý, nhưng thực ra anh ta chưa nhận lời bất cứ điều gì, xem như đã giải thích, thực ra cũng chẳng giải thích gì hết, chỉ là làm cho mẹ cô nghĩ họ “có người bên trên che chở”, có cách để không bị bắt. Vốn cô cũng am hiểu trò này, nhưng đối với người thân, chúng ta luôn thành thật hơn bình thường, và đôi khi thành thật lại hại người hại mình: “Mẹ, những người tìm đến bọn con đều không thể sống tiếp được nữa. Nếu là vợ chồng ân ái mặn nồng thì ai vô duyên vô cớ lại đến tìm bọn con để điều tra đối phương? Cái gọi là điều tra chẳng qua cũng chỉ là muốn có thêm bằng chứng lúc ly hôn, nhận được thêm một chút tiền. Bây giờ phụ nữ rất đáng thương, đàn ông thì nhiều người ăn ở hai lòng, bồ nhí bên ngoài thì cứ nhăm nhe làm bà lớn, bí mật tẩu tán tài sản vẫn còn là tốt, có những người còn không để lại cho vợ con đồng nào. Bọn con đa số đều là giúp đỡ người khác, chồng bỏ đi, giữ được thêm chút tiền để sống cũng tốt, không phải sao?”.
Trương Nhã Lan gật đầu: “Mẹ cũng không phải người không biết nghĩ thoáng như vậy. Trong đội hợp xướng người cao tuổi của mẹ có một phần tư người con cái đã ly hôn, có những đứa còn ly hôn những hai lần… Quả thật cũng có đứa bị vứt bỏ rất đáng thương…”.
Mọi chuyện chính là như vậy. Cùng một chuyện, thay đổi cách nói có lẽ sẽ dễ dàng làm mọi người chấp nhận. Tâm tình Trương Nhã Lan tốt hơn, ở lại bệnh viện một đêm để theo dõi rồi xuất viện. Lâm Gia Mộc cũng chuyển về nhà, không dám để mẹ ở nhà một mình nữa. Có điều vì việc này nên hai hôm sau cô mới đi điều tra chuyện của Dương Luy được.
Nhà Dương Luy ở vị trí rất đẹp, nằm trong một khu nhà mới xây chưa được ba năm, đầy đủ vườn hoa, quảng trường, đài phun nước và cây xanh, bất kể trường học hay các dịch vụ đi kèm đều rất tốt. Lúc đầu chọn mua nhà có lẽ nhà họ Dương đã cân nhắc rất kỹ, tất cả đều suy nghĩ vì con, không để con gái phải vất vả.
Một căn hộ diện tích một trăm hai mươi mét vuông ở vị trí này, cho dù là ba năm trước thì giá cũng rất cao. Nghe hai ông bà nhà họ Dương nói, khi đó nhà họ Văn không đồng ý để nhà họ Dương trả đứt một lần mà đề nghị hai nhà góp số tiền như nhau để trả lần đầu, còn lại để hai đứa con phấn đấu trả góp. Sau đó giá nhà quá cao, nhà họ Dương trả khoản đầu tiên, nhà họ Văn bỏ ra ba trăm ngàn mua xe và hoàn thiện. Hợp đồng mua nhà viết rõ chủ sở hữu là hai người Văn Minh và Dương Luy. Tính ra nhà họ Dương có điều kiện tốt nhưng nhà họ Văn cũng là gia đình khá giả. Ông Văn làm cán bộ xí nghiệp quốc doanh, thu nhập cũng không thấp, nhà họ Văn lại chỉ có một mình Văn Minh là có tiền đồ, ông Văn cũng tương đối chịu đầu tư cho anh ta.
Nhưng vấn đề là nhà họ Văn không hề hòa thuận như bề ngoài. Gia Mộc đã tìm hiểu rất nhiều thông tin về nhà họ Văn, chỉ riêng phần Dương Luy và bố mẹ cô ta nói đã rất phức tạp. Bố của Văn Minh là Văn Kiệt, trước khi đi lính là sinh viên cao đẳng, sau khi đi lính phấn đấu thi vào trường quân sự được phong hàm sĩ quan. Ông ta là một người rất có đầu óc và tố chất nhưng lại bị bố mẹ ép lấy một công nhân nữ chỉ có trình độ văn hóa cấp hai được nhận vào thành phố làm việc. Khi đó nhà họ Văn cũng nửa quê nửa phố, trong nhà còn có vườn rau, thậm chí còn nuôi lợn. Mẹ chồng Dương Luy là An Tố Trân lại rất khéo léo, kính trọng người già, quan tâm anh em, chăm sóc con cái, lúc Văn Kiệt chưa giải ngũ về địa phương thì bề ngoài vẫn hòa thuận yên ấm. Nhưng từ khi ông ta được điều về xí nghiệp, bắt đầu từng bước thăng tiến thì sự chênh lệch với vợ cũng càng ngày càng lớn. Hơn nữa An Tố Trân lại ghen bóng ghen gió, hai người bắt đầu mâu thuẫn không ngừng. Có lần Văn Minh lỡ miệng, nói chân anh trai bị tập tễnh chính là vì một lần An Tố Trân nghi ngờ bố anh ta ngoại tình nên kéo hai đứa con trai đến xí nghiệp tìm lãnh đạo phân xử. Trên đường đi bị tai nạn giao thông, chân của Văn Anh bị bánh xe chèn lên, vì vậy mới thành tàn tật, suýt nữa ảnh hưởng đến cơ hội thăng chức rất quan trọng của Văn Kiệt.
Xí nghiệp quốc doanh vốn đã tương đối bảo thủ, càng không cần p